۲۵ تیرماه هر سال در کشورمان ایران” روز بهزیستی و تامین اجتماعی” نامگذاری شده است. سازمان بهزیستی کشور، به موجب لایحه قانونی سال ۱۳۵۹ در جهت تحقق مفاد اصول ۳، ٢١ و ٢۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در زمینه تحقق عدالت اجتماعی تشکیل شده است.
بی تردید، سلامت جسم و روان، زیربنایی ترین عامل پیشرفت و تکامل یک جامعه است و امروزه برای دستیابی به این هدف با اجرای برنامه های پیشرفته بهداشتی و بهزیستی در بسیاری از کشورهای توسعه یافته افراد جامعه از دوران شیرخوارگی تا پایان زندگی تحت مراقبت قرار می گیرند و سازمانهای ذی ربط با دقت در مواد غذایی و تغذیه، سالم سازی محیط زندگی، توسعه برنامه های مختلف، پیشگیری و غیره مانع بروز بسیاری از امراض و معلولیت ها می شوند تا سلامت مردم تأمین شود.
و در اهمیت تندرستی همین بس که حضرت رسول اکرم صلی الله علیه واله وسلم در پاسخ سؤالی که اگر شب قدر را درک کردیم چه چیزی از خدای خود طلب کنیم؟
حضرت جواب دادند: عافیت را.
و سخن گوهربار امام صادق علیه السلام:
“کل شیءٍ تکون فیه المضرهَ عَلَی اِلاْنسانِ فی بَدَنِهِ فَحَرامٌ اَکْلُهُ اِلا فی حالِ الضُّرورَه “
“خوردن هر چیزی که برای بدن انسان مضر باشد حرام است مگر در حال ضرورت.”
“مَنْ اَحْیاها فکانما احیا النّاس جمیعاً”.
و هر کس که نفسی را حیات بخشد مثل آن است که همه مردم را حیات بخشیده است.”
می توان به اهمیت واقعی پیشگیری پی برد و جان انسانها را قبل از این که دچار گرفتاری شوند نجات دهیم.
افزایش مراودات تجارى، سیاسى و فرهنگى در قرون اخیر با همسایگان و دولت هاى منطقه منجر به بروز تغییراتى در برخى از حوزه هاى اجتماعى و اقتصادى شده است.
تا پیش از پیروزى انقلاب اسلامى تشکیلات متمرکزى براى ارائه خدمات بهزیستى وجود نداشت و خدمات نسبتاً مشابهى به صورت پراکنده توسط دستگاههاى مختلف ارائه مى شد. تعدادى از این سازمانها عبارت بودند از:
۴ – سازمان ملى رفاه ناشنوایان ایران
۵ – سازمان ملى رفاه نابینایان ایران
۶ – سازمان زنان
۷ – جمعیت حمایت از اطفال بى سرپرست
شهید دکتر محمد على فیاض بخش پس از آن که به پراکندگى سازمانهاى رفاهى و توانبخشى کشور و عدم هماهنگى لازم بین آنها پى برد، با کمک و همفکرى شهید سید محمد باقر لواسانى و تنى چند از همفکرانش لایحه تشکیل سازمان بهزیستى کشور را به شوراى انقلاب پیشنهاد کرد و پس از تصویب آن با کار پیگیر و مستمر به سازماندهى تشکیلات و برنامه ریزى براى فعالیت نوین سازمان بهزیستى پرداخت و در مدت کوتاهى توانست ارگان دولتى و کار آمدى براى خدمت به محرومان و مستضعفان کشور ایجاد کند. در تاریخ ۲۹/۹/۵۹ سازمان تربیتى شهردارى تهران نیز به بهزیستى واگذار شد و در تاریخ ۱۶/۱۰/۱۳۶۳ بر پایه مصوبه مجلس شوراى اسلامى، بار دیگر سازمان بهزیستى در شمار سازمانهاى وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکى قرار گرفت
۱- امور فرهنگى و پیشگیرى
۲- امور اجتماعى
۳- امور توانبخشى
در بخش امور اجتماعى کار از پیچیدگى فراوانى برخوردار است. بازآموزى و بازپرورى گروهاى چون معتادان، متکدیان، زنان ویژه، فرزندان بدون سرپرست، زنان بى سرپرست و مانند اینها نیازمند مشارکت عمومى و یارى همه جانبه است. به این منظور باید مربیان، روانشناسان و مددکاران اجتماعى ورزیده به کار گرفته شوند. همچنین تفکر جامعه نسبت به این گروهها باید دگرگون شود و روشهاى صحیح ارائه کمک به افراد جامعه آموزش داده شود. از سوى دیگر باید زمینه اجتماعى مناسب براى پذیرش افراد پس از طى دوره بازآموزى و بازپرورى فراهم شود. روشن است که این همه، نیازمند عزمى ملى و کار و تلاش شبانه روزى و خستگى ناپذیر است.
۲ – دفتر امور خانواده هاى بى سرپرست و نیازمند
۳ – دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعىدفتر امور کودکان و نوجوانان مسئولیت پرداختن به امور مربوط به کودکان سرراهى، کودکان خانواده هاى از هم گسیخته، فرزندان والدین زندانى، فرزندان والدین متوارى، فرزندان والدین بدون صلاحیت و مانند اینها را بر عهده دارد.
ارائه خدمات شیر خوارگاهى سازمان براى نگهدارى تربیت و آموزش کودکان و به فرزند خواندگى دادن برخى کودکان مجهول الهویه به خانواده هاى داراى صلاحیت در قالب برنامه شبه خانواده از دیگر اقدامات و وظایف این دفتر به شمار مى رود.
مرکز اجرایى تحت نظارت این دفتر، وظیفه نگهدارى، تربیت و آموزش کودکان تحت سرپرستى خود را تا مرحله اجتماعى شدن، ازدواج، اشتغال بازتوانى و ترخیص به عهده دارد. همچنین مهد کودک هاى سازمان بهزیستى، وزارتخانه ها و دیگر سازمانها و نیز مهد کودک هاى خصوصى در سراسر کشور با نظارت این دفتر فعالیت مى کنند.دفتر امور خانواده هاى نیازمند و بى سرپرست، وظیفه بررسى مسائل و مشکلات و برنامه ریزى بازتوانى مادى و معنوى خانواده هاى زیر پوشش را به عهده دارد.دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعى به امور معتادان، زنان ویژه و متکدیان از طریق بررسى مسائل و مشکلات فردى، گروهى، اجتماعى، خانوادگى و نیز شناسایى راههاى بازپرورى آنان مى پردازد.
از طریق مشارکت هاى مردمى و همیارى افراد خیر و نیکوکار اقدامات چشمگیرى در راستاى اهداف سازمان بهزیستى کشور انجام گرفت. از آن جمله، خرید تجهیزات مورد نیاز مراکز توانبخشى و حمایتى سازمان بهزیستى، پرداخت هزینه هاى تحصیلى و درمانى مددجویان و تامین دیگر نیازهاى آنان قابل ذکر است.شوراهاى مردمى تاکنون هزاران متر مربع ساختمان، زمین، باغ و باغچه را به صورت اهدایى از افراد خیر و نیکوکار براى واحدهاى بهزیستى سراسر کشور تحویل گرفته اند. از نظر امور فرهنگى، شوراهاى سراسر کشور تاکنون در حد توان و امکاناتشان در جهت کمک به محرومان گامهاى بلندى برداشته اند.
با وجود تلاش گسترده سازمان وضعیت اشتغال معلولان در جامعه نابسامان است. معلولان بسیارى، به خاطر کمبود آگاهى برخى از کارفرمایان، موانع شهرى و معمارى، نداشتن آگاهى کافى جامعه از معلول و معلولیت، یا بیکارند و یا هراس از برخورد با اجتماع در آنها باقى مانده است. در کشور ما حمایت قانونى در زمینه اشتغال معلولان به معناى واقعى وجود ندارد. اختصاص ۳ درصد از استخدام هاى دولتى به معلولان در قانون پیش بینى شده ، اما در عمل اجرا نمى گردد.رشد معلولیت در جامعه ناشى از عوامل و دلایل شناخته شده اى است و به عنوان نمونه بخش قابل ملاحظه اى از معلولیت ها ناشى از حوادث رانندگى است که بر اثر گسترش شهرنشینى و عدم رعایت دقیق قوانین و مقررات راهنمائى و رانندگى به وقوع مى پیوندند.
سایر معلولیت ها نیز بر اثر عوامل مادرزادى، فقر بهداشت، عدم واکسیناسیون کودکان، انواع بیماری ها و عدم درمان به موقع آنها شامل کزاز، سیاه سرفه، سل، سرخک، دیفترى و فلج اطفال که قابل پیشگیرى نیز هستند، بروز مى کند.کارشناسان مقاطع زمانى ابتلاى فرد به معلولیت ها را به سه مقطع قبل از تولد، هنگام تولد و بعد از تولد تقسیم مى کنند. عوامل قبل از تولد از عوامل ارثى و یا محیطى منشأ مى گیرند. این عوامل بر اثر ازدواج هاى فامیلى و عدم تناسب ارهاش (R- h) خون والدین بروز معلولیت را سبب مى شود. عوامل محیطى شامل ابتلاى مادر باردار به بیماریه اى عفونى، مسمومیته اى شیمیایى و یا قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس و ضربه هاى شدید مى باشد.